Άρθρο της Σοφίας Ασλανίδου*
Από την δεκαετία του 1920 κοινωνιολόγοι μιλούν και μελετούν για τον ρόλο των ΜΜΕ στην πολιτική προπαγάνδα. Να θυμηθούμε το Laswellto 1927, τον Tchakotine με το «βιασμό του πλήθους» το 1939, τον Βerelson αλλά και τον Lararfield την δεκαετία του '40;
Σημερα το θέμα είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. H ανεξέλεγκτη λειτουργία του διαδικτύου, τα fake news και η σύχρονη επικαιρότητα με τα γεγονότα στον Έβρο, αλλά και τον κορονοιό, τοποθετούν τα ΜΜΕ στον πυρήνα μια δημόσιας συζήτησης, η οποία επανέρχεται κάθε φορά που η κοινωνία έχει να αντιμετωπίσει διλήμματα, τόσο επιστημονικά όσο και κοινωνικά. Αλήθεια ή προπαγάνδα; Απειλή;
Το 1979 αρχίζει μια συζήτηση για την ανάγκη μιας εκπαίδευσης με τα ΜΜΕ και στα ΜΜΕ, ορίζεται δε ως εξής: «Είναι οι τρόποι να μελετήσει κάποιος, να μάθει και να διδάξει σ' όλα τα επίπεδα και τις βαθμίδες, την ιστορία καi την ίδρυση, την χρήση και την αξιολόγηση των ΜΜΕ, τόσο σε πρακτικό όσο και σε σχέση με την θέση που έχουν τα ΜΜΕ στην κοινωνία τον κοινωνικό τους αντίκτυπο και τις εφαρμογές τους, τη συμμετοχή και τις αντιλήψεις τους;”.
Μια σειρά από κράτη και εκπαιδευτικά συστήματα (π.χ. Μεγάλη Βρετανία, Βέλγιο, Γαλλία) εισήγαν στο σχολικό τους πρόγραμμα την ανάλυση και την αξιολόγηση του γραπτού Τύπου, αλλά και του ηλεκτρονικού. Στόχος ήταν η προετοιμασία του κριτικού αναγνώστη-θεατή- ακροατή.
Τι σημαίνει όμως κριτικός θεατής; Σημαίνει:
Αυτός που θέτει ερωτήματα
Αυτός που διακρίνει τα διάφορα στοιχεία μιας επιχειρηματολογίας
Αυτός που κρίνει την αξιοπιστία των πηγών
Αυτός που αναγνωρίζει τις λανθάνουσες σκέψεις
Αυτός που αξιολογεί την λογική αξία μιας επιχειρηματολογίας
Οι διαφορετικές συνδηλώσεις εννοιών έχουν ιδεολογική φόρτιση και απαιτούν αποκωδικοποίηση. Σ' αυτήν τη λογική εντάξαμε στο δημοτικό ραδιόφωνο της πόλης μας από το 2011 (fm100.6) μία δίωρη ραδιοφωνική εκπομπή όπου μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιος εκπαίδευσης γίνονται κατά κάποιο τρόπο παραγωγοί ειδήσεων. Έτσι αντιλαμβάνονται ότι μια ραδιοφωνική εκπομπή είναι ένα κείμενο και κατ' επέκταση μια κατασκευή, που απαιτεί μια σκηνοθεσία, που παραπέμπει σε ιδεοληψίες αλλά και ιδεολογίες, όπου οι αναστεναγμοί, τα ρήματα, οι σιωπές, οι διαφωνίες, οι ερωτήσεις, παίζουν ρόλο στην μετάδοση του μηνύματος. Η εκπαίδευση είναι ο αντισταθμιστικός παράγοντας που ισορροπεί τον άνθρωπο απέναντι στο εφήμερο και επιφανειακό των ΜΜΕ. Αυτή είναι που θα καλλιεργήσει το κατάλληλο πνεύμα ώστε να πάρουμε τις απαραίτητες αποστάσεις από όσα μας σερβίρουν.
*Η Σοφία Ασλανίδου είναι Καθηγήτρια στην ΑΣΠΑΙΤΕ Θεσσαλονίκης