Δύσκολη, αλλά και καθοριστική χρονιά για το μέλλον της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι το 2024.
Όπως όλα δείχνουν, ο νέος χρόνος θα είναι ασφυκτικός για τα οικονομικά των δήμων, με παλιούς και νέους δημάρχους που αναλαμβάνουν καθήκοντα από την 1η Ιανουαρίου να καλούνται να διαχειριστούν περιορισμένους πόρους. Μάλιστα, παρά την αύξηση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, που αποτελεί τη βασική πηγή χρηματοδότησης των δήμων, τα χρήματα που θα εισρεύσουν τελικά στα δημοτικά ταμεία φαίνεται πως θα είναι λιγότερα, περιορίζοντας τις δυνατότητες παραγωγής έργου. Ταυτόχρονα, αναμένεται να ανοίξει η συζήτηση για τη μεταρρύθμιση της αυτοδιοίκησης, που θα κρίνει αν τελικά θα γίνει πράξη η συνταγματική επιταγή και πάγιο αίτημα των αιρετών για ουσιαστική διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια.
Τέλος ταφής και μισθολογικό κόστος
Σε εφιάλτη για τους δημάρχους έχει εξελιχθεί η επιβολή του τέλους ταφής απορριμμάτων, το οποίο έπειτα από δύο χρόνια αναστολής θα πρέπει να εφαρμοστεί από το 2024. Σύμφωνα με τον νόμο από την 1η Ιανουαρίου 2022 επιβάλλεται τέλος για τις ποσότητες ανεπεξέργαστων αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής, καθώς και για τα υπολείμματα επεξεργασίας αστικών αποβλήτων που προκύπτουν από μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Έπειτα από δύο χρόνια αναστολής του μέτρου, με τροπολογία που ψηφίστηκε από τη Βουλή μέσα στη χρονιά αποφασίστηκε να γίνει αναδρομική επιβολή του τέλους, με παρακράτηση του ποσού από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους των δήμων για τα έτη 2022, 2023 και 2024.
Ο πέλεκυς του τέλους προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στον καθορισμό των ανταποδοτικών τελών, καθώς το επιπρόσθετο κόστος είναι πολύ σημαντικό. Είναι ενδεικτικό ότι για τον δήμο Θεσσαλονίκης το τέλος για τα τρία χρόνια ξεπερνά 6,6 εκ. ευρώ. Προκειμένου να ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος οι δήμοι θα έπρεπε να αυξήσουν σημαντικά τα ανταποδοτικά τέλη. Ωστόσο, δεδομένου ότι κανείς δεν ήθελε να μετακυλήσει το κόστος στους δημότες και εν αναμονή της απόφασης της ΚΕΔΕ για προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, οι περισσότεροι επέλεξαν να τα κρατήσουν στα ίδια επίπεδα. Εάν, όμως, τα συλλογικά όργανα της αυτοδιοίκησης δεν δικαιωθούν από το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, οι δήμοι θα περιέλθουν σε δεινή θέση και δύσκολα θα ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που έχουν σχέση με την καθαριότητα και τον ηλεκτροφωτισμό.
Υψηλότερο θα είναι για το 2024 και το μισθολογικό κόστος, μετά την αύξηση κατά 10% που έδωσε η κυβέρνηση στους δημοσίους υπαλλήλους. Η επιπλέον δαπάνη, που υπολογίζεται σε 210 εκ. ευρώ για όλους τους δήμους, ουσιαστικά εξανεμίζει την αύξηση των ΚΑΠ για το 2024 που είναι της τάξης των 203 εκατομμυρίων.
Μόνιμο -πλέον- πονοκέφαλο αποτελούν τα συνεχώς αυξανόμενα λειτουργικά έξοδα εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, ενώ ανησυχία προκαλούν οι προτάσεις για μεταφορά νέων αρμοδιοτήτων στους δήμους, όπως η ευθύνη συντήρησης και καθαριότητας των περιφερειακών οδών.
Οι δημοτικές επιχειρήσεις και οι ΔΕΥΑ
Ένα από τα διοικητικά ζητήματα που καλούνται να διαχειριστούν οι νέοι δήμαρχοι είναι το πώς θα λειτουργήσει χωρίς προβλήματα η κατάργηση των περίπου 500 νομικών προσώπων και δημοτικών επιχειρήσεων και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους στους δήμους από την αρχή του χρόνου. Το πρώτο διάστημα προσαρμογής θα είναι σίγουρα δύσκολο και οι δήμαρχοι με τα επιτελεία τους θα πρέπει να δώσουν μάχη για να κυλήσουν όλα ομαλά και να μην προκύψει πρόβλημα κυρίως στην ενσωμάτωση στον δήμο νομικών προσώπων που επιτελούν κοινωνικό έργο, ώστε να μην υπάρξει κενό σε παροχές προς ευάλωτες ομάδες.
Ο μεγάλος βραχνάς, όμως, είναι τι θα γίνει με τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), για τις οποίες το σχέδιο της κυβέρνησης προβλέπει να συγχωνευτούν σε πολύ λιγότερα εταιρικά σχήματα, που μπορεί γεωγραφικά να καλύπτουν ακόμα και ολόκληρη περιφέρεια. Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι ο σχεδιασμός της κυβέρνησης περιλαμβάνει κάλυψη σημαντικού μέρους των συσσωρευμένων χρεών που έχουν οι ΔΕΥΑ κυρίως λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους. Αυτό που προβληματίζει περισσότερο και θα αποτελέσει αντικείμενο διαβούλευσης είναι αφενός πώς θα γίνει η γεωγραφική κατανομή, πώς οι νέες εταιρείες που θα δημιουργηθούν θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν επαρκώς τις περιοχές ευθύνης τους και το κυριότερο πώς θα διασφαλιστεί ότι δεν θα συσσωρεύσουν και πάλι χρέη.
Δήμαρχοι που ξεκινούν από το… μηδέν
Σε μειονεκτικότερη θέση βρίσκονται αρκετοί νέοι δήμαρχοι, οι οποίοι αρχίζουν τη θητεία τους από το… μηδέν, καθώς οι απερχόμενες διοικήσεις δεν φρόντισαν να προχωρήσουν σε καθορισμό των ανταποδοτικών τελών και στην κατάρτιση του προϋπολογισμού. Παρότι ο νόμος προβλέπει ότι οι σχετικές αποφάσεις μπορούν να ληφθούν μέσα στο πρώτο τρίμηνο του νέου έτους, οι συγκεκριμένοι δήμαρχοι και το επιτελείο τους αφενός θα πρέπει με το καλημέρα να βουτήξουν στα βαθιά και αφετέρου θα χάσουν πολύτιμο χρόνο με τον σχεδιασμό.
Στην περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης πέντε από τους συνολικά επτά νέους δημάρχους αναλαμβάνουν καθήκοντα με σοβαρές εκκρεμότητες. Ένας από αυτούς είναι ο κεντρικός δήμος της πόλης, όπου δεν εγκρίθηκαν ούτε τα ανταποδοτικά τέλη, ούτε ο προϋπολογισμός για το 2024. Σε τρεις δήμους, Καλαμαριάς, Κορδελιού – Ευόσμου και Θερμαϊκού η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, καθώς δεν έχει κατατεθεί ούτε το τεχνικό πρόγραμμα, ενώ στον δήμο Δέλτα μοναδική εκκρεμότητα είναι η κατάρτιση του προϋπολογισμού.
Η μεταρρύθμιση
Μιλώντας στη Voria.gr ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Λάζαρος Κυρίζογλου, σημείωσε ότι τα οικονομικά ζητήματα θα αντιμετωπιστούν. Μάλιστα, επισήμανε πως, με τον νέο τρόπο κατανομής των ΚΑΠ που εισηγήθηκε η ΚΕΔΕ, θα δουν αυξήσεις 178 μικροί ορεινοί, νησιωτικοί και περιφερειακοί δήμοι, που χωρίς αυτήν τη ρύθμιση κινδύνευαν να βάλουν λουκέτο. Ειδικά για το μισθολογικό κόστος είπε πως πρέπει να το καλύψει η κυβέρνηση, αφού η ίδια το επέβαλε, ενώ για το τέλος, ήδη η ΚΕΔΕ έχει προχωρήσει τη διαδικασία προσφυγής στο ΣτΕ.
«Τα οικονομικά θα τα αντιμετωπίσουμε και θα τα λύσουμε. Το μεγάλο ζήτημα της αυτοδιοίκησης είναι η διοικητική μεταρρύθμιση που πρέπει να γίνει με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων με πόρους, προσωπικό και μέσα για να συντελεστεί στην πράξη η προβλεπόμενη από το Σύνταγμα του 1975 αποκέντρωση και η ουσιαστική διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση», τόνισε και πρόσθεσε: «Ήδη ο διάλογος που είχε ξεκινήσει με την πρώτη κυβέρνηση Μητσοτάκη και διακόπηκε λόγω κορωνοϊού ξεκινά πάλι με επισπεύδον υπουργείο αυτό των Εσωτερικών. Εμείς έχουμε αποστείλει με επιστολή την καταγραφή που κάναμε των περίπου 500 νομοθετικών ρυθμίσεων που αφορούν την αυτοδιοίκηση και είναι διάσπαρτες σε διάφορους νόμους, έτσι ώστε να κατατεθεί ο ενιαίος κώδικας τοπικής αυτοδιοίκησης».