του Σπύρου Φοντάλη
Ταχύτητα “Σεντζέν”. Αυτός είναι ο τεχνικός και πολιτιστικός όρος ο οποίος χρησιμοποιείται πλέον για να χαρακτηρίσει και να υποδηλώσει την αστραπιαία ολοκλήρωση ενός έργου, την υλοποίηση ενός προηγουμένως θεωρούμενου ακατόρθωτου τεχνολογικού επιτεύγματος, τη συνεχόμενη και καταιγιστική ανάπτυξη και ανάπλαση της κουλτούρας και των υποδομών μιας πόλης.
Ο όρος εμπνέεται άμεσα από την ομώνυμη κινέζικη πόλη, το όνομα της οποίας για τους περισσότερους πολίτες της δύσης είναι από ελαφρά αναγνωρίσιμο εώς τελείως άγνωστο. Ωστόσο, η Σεντζέν τα τελευταία 20 χρόνια έχει κερδίσει δικαιωματικά τη θέση της στο ‘πάνθεον’ των κινέζικων πόλεων – αρωγών του σύγχρονου οικονομικού θαύματος της Κίνας. Αν, υιοθετώντας μια αυθαίρετη γενίκευση, το Πεκίνο αποτελεί το πολιτικό κέντρο της Κίνας και η Σανγκάη το οικονομικό, τότε η Σεντζεν είναι αδιαμφισβήτητα η αιχμή του τεχνολογικού δόρατος της χώρας.
Τα ωμά στατιστικά της σύγχρονης ιστορικής αναδρομής της πόλης αποτελούν τους πιο φερέγγυους μάρτυρες της ασύγκριτης ταχύτητας που τη χαρακτηρίζει. Πίσω στο όχι τόσο μακρινό 1979, η “πόλη” της Σεντζέν δεν υπάρχει. Στη θέση της βρίσκεται ένα ομώνυμο φτωχό ψαροχώρι 30.000 κατοίκων, απελπιστικά όμοιο με αμέτρητα άλλα. Τίποτα δεν προμηνύει την κοσμική έκρηξη που επρόκειτο να λάβει μέρος. Ώσπου, την ίδια χρονιά το χωριό αυτό επιλέγεται να γίνει το αντικείμενο ενός τολμηρού οικονομικού πειράματος. Η Σεντζέν είναι από τα πρώτα μέρη της Κίνας όπου δοκιμάζεται για πρώτη φορά η φλογερή ανάμειξη του Κινέζικου καθεστώτος με την ελεύθερη αγορά, αφού κηρύσσεται επίσημα ως ελεύθερη οικονομική ζώνη. Και τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Η ‘πόλη’ ανοίγει ξαφνικά στα ξένα κεφάλαια, στην τεχνολογία και στη διευθυντική τεχνογνωσία μέσα από την ίδρυση και δραστηριοποίηση ξένων ή μεικτών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, τα οποία δεν χρειάζονται πλέον ειδική άδεια από τον αργοκίνητο και γραφειοκρατικό κεντρικό κυβερνητικό οργανισμό. Το νεογνό αστικό συγκρότημα δέχεται επίσης ευμεγεθή δάνεια από Κινέζικες τράπεζες, τα οποία ταχέως μετουσιώνονται σε νέους δρόμους, οικοδομές, σχολεία, σε υποδομές ηλεκτρισμού, νερού και ενέργειας, για να υποστηρίξουν τον ολοένα και αυξανόμενο πληθυσμό. Η πόλη αρχίζει να αναπτύσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, καθώς τρομακτικά ποσά κεφαλαίων συρρέουν αδιάκοπα στην περιοχή. Οι μέσοι μισθοί και το γενικό επίπεδο διαβίωσης γνωρίζουν αισθητή βελτίωση από την υπόλοιπη εγχώρια Κίνα, και για αυτό τα εγχώρια μεταναστευτικά κύματα προς την πόλη διαδέχονται το ένα το άλλο αδιάκοπα για να δουλέψουν σε νεόδμητα εργοστάσια ηλεκτρονικών, φαρμακευτικών, χημικών, οικοδομικών και άλλων προϊόντων. Η απόλυτη οικονομική επιτυχία του πειράματος, αλλά και η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται, παρακινεί την κεντρική κυβέρνηση να υιοθετήσει σταδιακά το μοντέλο της Σεντζέν και σε άλλες περιοχές της Κίνας, θεμελιώνοντας έτσι την αρχή του “Κινέζικου ονείρου”.
Σήμερα, μετρώντας ήδη 40 χρόνια από την απαρχή της δραματικής ανάπτυξης της πόλης, η Σεντζέν μετράει 12 εκατομμύρια κατοίκους, και διεκδικεί επάξια την υποψηφιότητα για την πιο σύγχρονη και φουτουριστική πόλη του κόσμου. Η καρδιά της Σεντζέν αδιαμφισβήτητα χτυπάει στον πυρήνα του δημαρχείου όπου και βρίσκεται το “κέντρο ελέγχου” ολόκληρης της πόλης, ένα δωμάτιο που μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με τα κέντρα ελέγχου διαστημικών σταθμών. Εκεί, αμέτρητα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης διαχειρίζονται και ελέγχουν τον προγραμματισμό όλων των πτυχών της πόλης, από τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις των φαναριών εώς την ύδρευση και την ηλεκτροδότηση.
Κάθε νύχτα οι led επιγραφές στο εξωτερικό των αμέτρητων ουρανοξυστών χορεύουν συντονισμένα σε ένα ρυθμό αλλόκοτο και παθιασμένο, σχεδόν εξωγήινο, σηματοδοτώντας την άφιξη μιας νέας εποχής. Την ημέρα τα σοκάκια της αγοράς Huaqiangbei, της μεγαλύτερης λιανικής και χονδρικής αγοράς ηλεκτρονικών του κόσμου, πνίγονται από επίδοξους φοιτητές που θέλουν να κατασκευάσουν το δικό τους smartphone ή από νεαρούς επιχειρηματίες που ψάχνουν τα συναρμολογούμενα υλικά της πατέντας που κατοχύρωσαν τον τελευταίο μήνα. Πυκνά συγκροτήματα από μοντέρνους πύργους δεσπόζουν στις επιχειρηματικές συνοικίες της πόλης, όπου Κινέζικοι και διεθνείς τεχνολογικοί γίγαντες, όπως η γνωστή σε όλους Huawei, έχουν τα κεντρικά τους γραφεία.
Η γαστρονομική σκηνή της πόλης συνδυάζει μοναδικά γεύσεις και φιλοσοφίες από όλα τα μέρη της Ασίας και όχι μόνο. Τις καθημερινές ο παλμός της πόλης πάλλεται ακόμα πιο έντονα και γρήγορα, αφού η πόλη προσελκύει 4 εκατομμύρια εργάτες οι οποίοι την εγκαταλείπουν τα σαββατοκύριακα για περιφερειακά χωριά-δορυφόρους. Οι αεικίνητοι κάτοικοι σε συνδυασμό με τις στέρεες υποδομές συνθέτουν ένα ετήσιο ακαθάριστο προϊόν ύψους 430 δις δολαρίων, 10000 φορές μεγαλύτερο από την τιμή του το 1980. Η Σεντζέν είναι πλέον μια πόλη ζωντανή, ενεργητική, πλούσια, μοντέρνα, καινοτόμα, πολύχρωμη.
Είναι γεγονός πως η ιστορική εξέλιξη συμπυκνώνεται χρονικά καθώς περνάει ο καιρός - η τεχνολογική και πολιτιστική πρόοδος του ανθρώπου αυξάνεται με εκθετικό και όχι γραμμικό ρυθμό. Αυτή τη στιγμή διανύουμε μια εποχή όπου η ταχύτητα των εξελίξεων επρόκειτο σύντομα να ξεπεράσει ένα ιδεατό κατώφλι. Ο σύγχρονος άνθρωπος θα αντιμετωπίσει πολλαπλές φορές στη διάρκεια της ζωής του κοσμοϊστορικές αλλαγές γιγαντιαίου μεγέθους – αλλαγές αντάξιες σε σημαντικότητα της αγροτικής ή βιομηχανικής επανάστασης, οι χρονικές αποστάσεις μεταξύ των οποίων ήταν κάποτε αιώνες και χιλιετίες. Το πρωτοφανές γεγονός αυτό απειλεί την πολυδιάστατη ισορροπία των σύγχρονων κοινωνιών και γεννάει νέες απαιτητικές προκλήσεις για αυτές. Μέσα στις πολιτικές αρμοδιότητες των σύγχρονων κρατών πλέον προσθέτεται και ο αγώνας για υπεύθυνη διαχείριση αυτής της ιλιγγιώδους προόδου.
Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα στον πλανήτη η οποία να αποδέχεται και να εκμεταλλεύεται τόσο επίμονα, είτε σε πολιτιστικό είτε σε πολιτικό επίπεδο, τις νεοαποκτηθείσες δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας όσο η Κίνα. Το παράδειγμα της Σεντζέν δεν είναι παρά ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά αντίστοιχα υποδείγματα, αποτελέσματα του συνδυασμού καίριων κεντρικών αποφάσεων και της αξιοζήλευτης εργατικότητας και προσαρμοστικότητας του Κινέζικου λαού. Η Κίνα, σε σχέση με τη δύση, ρίχνεται μετωπικά μέσα σε αχαρτογράφητα πολιτικά και πολιτιστικά νερά και δεν περιμένει να ακολουθήσει το ασφαλές παράδειγμα κάποιας άλλης χώρας. Καινοτομεί στις προσεγγίσεις της και δαμάζει τις εξελίξεις, και μέχρι τώρα φαίνεται πως το πείραμα πετυχαίνει. Δεν γνωρίζει ούτε μπορεί να προβλέψει κανείς με ασφάλεια αν η Κίνα θα συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία ή αν εν τέλει θα χάσει τις εύθραυστες ισορροπίες που τη διέπουν. Ένα είναι το σίγουρο πάντως: πως με το να χαράσσει συνεπώς τα τελευταία χρόνια μια οικονομική, πολιτική και οικονομική πορεία εμφανώς αποκλίνουσα από τη νόρμα και να πετυχαίνει, απολαμβάνει την τιμή να κρατάει όλος ο κόσμος το βλέμμα του συνεχώς και επίμονα πάνω της.