Το στοίχημα εδώ και πολλές δεκαετίες στη Θεσσαλονίκη για την αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος είναι η μείωση της χρήσης του ΙΧ αυτοκινήτου. Υπάρχουν πολλές αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις για το ζήτημα ακόμα και ανάμεσα στους επιστήμονες. Ωστόσο, χωρίς να μειωθούν τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης δεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση του προβλήματος.
Το δεδομένο είναι, με κάποιες πρόσκαιρες αναλαμπές, λόγω έκτακτων καταστάσεων, ότι οι Θεσσαλονικείς προτιμούν στη συντριπτική πλειοψηφία τους να χρησιμοποιούν τα ιδιωτικά μέσα μετακίνησης.
Πέρα από την αυτονόητη συνθήκη ότι δεν υπάρχουν επί της ουσίας οι αστικές συγκοινωνίες, που θα μπορούσαν να στηρίξουν μια αλλαγή στη χρήση των μέσων μετακίνησης, υφίστανται και άλλα πρακτικά ζητήματα, τα οποία δεν αντιμετωπίστηκαν όλα αυτά τα πάρα πολλά χρόνια, που βλέπαμε το πρόβλημα να έρχεται και απλώς περιμέναμε το μοιραίο κι όταν ήρθε και το μοιραίο σηκώσαμε τα χέρια ψηλά και προσπαθούμε πια να αποδεχτούμε την κατάσταση ως έχει στην καλύτερη περίπτωση.
Για το κυκλοφοριακό της Θεσσαλονίκης όλα έχουν γραφεί. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα νεότερο να προσθέσουμε. Μια κατάσταση που διαρκώς επιδεινώνεται και χωράει βελτίωση, αλλά μέχρις ενός σημείου, το οποίο δεν είναι επαρκές για να έχουμε μια βιώσιμη πόλη και μια καλύτερη καθημερινότητα, τόσο στη λειτουργία της, όσο και στις συνθήκες μετακίνησής μας.
Να πάρουμε ορισμένες μόνο βασικές παραμέτρους. Για να αφήσει κάποιος το ΙΧ στο σπίτι και να αποφασίσει να μετακινηθεί με τις αστικές συγκοινωνίες πρέπει να συντρέχουν κάποιες ικανές συνθήκες.
Λεωφορεία
Πρώτον το λεωφορείο να είναι ταχύτερο, ασφαλέστερο, οικονομικότερο και άνετο. Όταν θα μπει στη ζυγαριά της επιλογής μέσου μετακίνησης, το αστικό λεωφορείο σήμερα είναι οικονομικότερο, ορισμένες φορές το ίδιο ταχύ όσο το ΙΧ και ως ένα βαθμό εξυπηρετικό ως προς την εγγύτητα στον προορισμό μας. Του λείπει η άνεση. Ικανή συνθήκη για να αποτρέψει οποιονδήποτε να το επιλέξει έναντι του ΙΧ. Διότι όταν μιλάμε για άνεση δεν αναζητούμε την πολυτέλεια, αλλά την αξιοπρέπεια. Και δεν είναι λίγες οι φορές που οι συνθήκες μετακίνησης με τα αστικά λεωφορεία είναι αναξιοπρεπείς. Δεν σέβονται τον επιβάτη, ο οποίος στριμώχνεται, σπρώχνεται, μετακινείται όρθιος, σε αστικά που δεν τα λες και από τα πλέον σύγχρονα. Από την άλλη, ο χρόνος μετακίνησης με το αστικό λεωφορείο παίρνει μεγάλη βελτίωση. Για παράδειγμα εκκρεμεί από το 2000 η πρόταση των συγκοινωνιολόγων για παρεμβάσεις επί της οδού, που θα έδιναν προτεραιότητα και θα διευκόλυναν την απρόσκοπτη κυκλοφορία των αστικών λεωφορείων. Να αναφέρω μόνον κάποιες ενδεικτικές: Δίκτυο λεωφορειολωρίδων, προτεραιότητα στους κόμβους, παρεμβάσεις για να αποτρέπεται η παράνομη στάθμευση σε σημεία όπου στρίβουν τα λεωφορεία κτλ. Τι έγινε από όλα αυτά 23 χρόνια τώρα; Λεωφορειολωρίδες. Τι είναι οι λεωφορειολωρίδες στη Θεσσαλονίκη; Οι κίτρινες γραμμές στο οδόστρωμα, οι οποίες βάζουν χρώμα στο γκρι της ασφάλτου. Υπάρχει κάποιος που πιστεύει ότι χρησιμεύουν σε κάτι άλλο; Διότι για λωρίδες αποκλειστικής κίνησης αστικών λεωφορείων δεν τις κάνεις...
Προ τριημέρου περνούσα από την Ανθέων, όπου υπάρχει λεωφορειολωρίδα – ανέκδοτο. Ουδέποτε λειτούργησε, αλλά αποδείχτηκε χρήσιμη για όσους σταθμεύουν τα ΙΧ αυτοκίνητά τους. Είδα να γράφει η Τροχαία τους παρανόμως σταθμευμένους. Φαντάζομαι αυτοί που πήραν κλήση θα τα έχουν με την τύχη τους. Έχω να τους πω κάτι που θα απαλύνει ίσως τον πόνο τους. Τόσα χρόνια που σταθμεύουν εντός της λεωφορειολωρίδας παράνομα, τίποτα δεν τους βγαίνει το πρόστιμο. Διότι πολύ φοβάμαι ότι αύριο που θα περάσω πάλι από τον ίδιο δρόμο η λεωφορειολωρίδα θα λειτουργεί εκ νέου ως πάρκινγκ, χωρίς χρέωση... Προτού βιαστεί κάποιος να μου πει ότι μετατρέπομαι σε Κασσάνδρα να επισημάνω ότι όταν μια ωραία πρωία προ ετών είδα την επιχείρηση των αρμοδίων στην οδό Δωδεκανήσου και βίωσα πώς είναι να περνάς κανονικά από τον συγκεκριμένο δρόμο, το έκανα σημαία. Είδα το φως το αληθινό. Για να προσγειωθώ λίγο μετά στον γνωστό αγαπημένο δρόμο της Δωδεκανήσου με το μπάχαλο και τη μία, άντε μιάμιση λωρίδα κυκλοφορίας, το πάρκινγκ δίπλα ή εντός του ποδηλατόδρομου, την αδιάκοπη τροφοδοσία και πάει λέγοντας.
Πράγματι, το αστικό λεωφορείο δεν το βοήθησε κανένας για να αποκτήσει εκείνα τα χαρακτηριστικά η κυκλοφορία του στο πολεοδομικό συγκρότημα, που θα το κάνουν ελκυστικό στους πολίτες. Δεν βοήθησε όμως και το ίδιο τον εαυτό του. Τα αστικά είναι λίγα, οι οδηγοί είναι λίγοι, τα αστικά είναι παλιά, ο ΟΑΣΘ σε εκκαθάριση... Τα προβλήματα μεγάλα και οι λύσεις αργούν. Τώρα θα γίνουν όλα. Και νέα λεωφορεία και νέοι οδηγοί και και... Ας γίνουν και βλέπουμε πόσο μπορεί να αυξήσει τη χρήση του το αστικό λεωφορείο. Διότι προσωπικά δεν είμαι πολύ αισιόδοξος, από τη στιγμή που ο κόσμος είναι πολύ πιο δύσπιστος από μένα και έχει δίκιο να είναι. Θα χρειαστεί χρόνο μια αλλαγή στις συνθήκες της καθημερινότητάς μας και των μετακινήσεών μας. Χρόνο πάρα πολύ..
Μετρό
Δεν θα αναφερθώ στη λειτουργία του μετρό. Τα ξέρουμε όλοι τα προφανή, γνωρίζουμε ότι θα δώσει μια ανάσα, αλλά τίποτα περισσότερο σε πρώτη φάση. Όμως και μόνο η είσοδός του στην καθημερινότητά μας είναι πολλά υποσχόμενη για το μέλλον, όχι το εγγύς. Το μετρό με τις βέλτιστες προβλέψεις δεν πρόκειται να απορροφήσει πάνω από 15% της κίνησης στους δρόμους. Όμως, προσθέτει ένα ακόμα μέσο μαζικής μετακίνησης στην πόλη, αλλάζει τη νοοτροπία της αποκλειστικής χρήσης του ΙΧ και με τις επεκτάσεις του θα μπορέσει να απορροφήσει ακόμα περισσότερες μετακινήσεις όταν θα εξυπηρετεί πολυπληθέστερες περιοχές και πιο μακρινές μετακινήσεις από και προς το κέντρο της πόλης.
Ποδήλατο
Οι αρμόδιοι και οι επιστήμονες επένδυσαν και στις ήπιες μορφές μετακίνησης, δηλαδή στο ποδήλατο κυρίως. Δεν θέλω να γίνω σκληρός απέναντι στους λάτρεις του συγκεκριμένου μέσου, ούτε να προκαλέσω. Θα δεχτώ ότι υλοποιώντας υποδομές προώθησης της χρήσης του ποδηλάτου θα ωθήσεις κόσμο να μετακινείται με αυτό. Δεν το πιστεύω, αλλά το δέχομαι, διότι ούτε συγκοινωνιολόγος είμαι, ούτε έχω το αλάθητο. Και στο φινάλε μακάρι να ισχύει κάτι τέτοιο και να κρύβουμε οι Θεσσαλονικείς ένα Άμστερνταμ μέσα μας, που θα το εκδηλώσουμε όταν γίνουν όλες οι απαραίτητες υποδομές όπως πρέπει. Μέχρι όμως να πάθουμε Άμστερνταμ να δούμε εάν το ποδήλατο βολεύει για λόγους μετακίνησης ή μήπως βολεύει μόνον για λόγους άθλησης και ψυχαγωγίας; Να δούμε και ποιες είναι οι κυρίαρχες μετακινήσεις στην πόλη κι αν αυτές είναι εφικτές με το ποδήλατο; Ή μήπως να έβγαινε κανένας καλός κύριος να έλεγε τον προφανή αντίλογο σε όσους επενδύουν στην αύξηση του χώρου για τις μετακινήσεις με τα ποδήλατα; Έτσι για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης στην καθημερινή πρακτική κι όχι στη θεωρία. Σε κάθε περίπτωση, σήμερα έχουμε ποδηλατοδρόμους που λειτουργούν και άλλους που δεν λειτουργούν. Οι μετακινήσεις σε αυτούς είναι ελάχιστες και αν κάποιος επιμένει ότι πρέπει να στερήσουμε επιπλέον χώρο από ΙΧ ή ακόμα κι από τους πεζούς σε όφελος του ποδηλάτου, να ενοποιήσουμε τους ποδηλατοδρόμους, να κάνουμε ένα ενιαίο δίκτυο, που αστυνομεύεται και λειτουργεί και θα πάρει ο κόσμος το ποδήλατο για να πάει στη δουλειά του, για να κάνει τις αγορές του, για να εξυπηρετηθεί για κάθε λόγο μετακίνησής του (γιατρό, δικηγόρο, υπηρεσίες κτλ.), επιτέλους ας γίνει αυτό συντεταγμένα, στη βάση του ΣΒΑΚ της Θεσσαλονίκης ή κάποιας κυκλοφοριακής μελέτης, να το δοκιμάσουμε. Όφελος για όλους θα ήταν. Και επαναλαμβάνω μακάρι να μας βγει ο Ολλανδός από μέσα μας.
Στάθμευση
Ζητήματα υπάρχουν βεβαίως και με τη στάθμευση, που είναι άλλο μείζον πρόβλημα, αλλά και με τη διαχείριση της κυκλοφορίας. Αυτά τα ζητήματα, όπως κι εκείνα με τις λεωφορειολωρίδες και τους ποδηλατοδρόμους, θα σκάσουν στο θέμα της αστυνόμευσης. Χωρίς αστυνόμευση όσες υποδομές και να γίνουν, όσα μέτρα και να ληφθούν, τίποτα δε θα λειτουργήσει. Η παράνομη στάθμευση, τα διπλοπαρκαρισμένα κτλ. δεν θα σταματήσουν από μόνα τους. Τρόποι αντιμετώπισης υπάρχουν πολλοί και έχουν κατατεθεί παντού. Από γερανούς και σκληρή αστυνόμευση, από κάμερες και τσουχτερά πρόστιμα, από πάρκινγκ ή όχι πάρκινγκ, μέχρι δακτύλιο, μονά ζυγά, διόδια και απαγόρευση ΙΧ στο κέντρο της πόλης. Διαλέγετε και παίρνετε ό,τι σας ταιριάζει. Πολύ φοβάμαι ότι το ίδιο κάνουν χρόνια τώρα και όλοι οι αρμόδιοι. Αλλά φαίνεται να μην τους ταιριάζει τίποτα. Γι' αυτό και η εικόνα μένει ίδια και απαράλλαχτη ή επιδεινώνεται περαιτέρω και πάντως δεν βελτιώνεται ποτέ. Τι έγινε τόσα χρόνια με τη στάθμευση; Η ελεγχόμενη, που λειτουργεί και δεν λειτουργεί. Κάτι πασαλάκια, που μπαίνουν, βγαίνουν και κάποιες θέσεις για μοτοσιλκέτες. Έγιναν και πάρκινγκ. Κάποιοι τα θέλουν, άλλοι όχι επειδή οι χώροι στάθμευσης προσελκύουν περισσότερα ΙΧ, και όπως και να έχει αν δεν γεμίσουν όλοι οι κενοί χώροι στους δρόμους και δεν καταληφθούν λεωφορειολωρίδες, ποδηλατόδρομοι, ράμπες, πεζοδρόμια... να βάλουμε το χέρι στην τσέπη και να συνειδητοποιήσουμε ότι η στάθμευση του ΙΧ κοστίζει και είναι ένα κόστος όπως το κόστος του καυσίμου για να το μετακινήσουμε, σε πάρκινγκ δεν πρόκειται να το βάλουμε.
Η μεγάλη πρόκληση
Αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα και δυστυχώς οι παράμετροι του κυκλοφοριακού είναι πολλές περισσότερες από όσες ενδεικτικά ανέφερα. Κανένας δεν θα το αντιμετωπίσει μόνος του. Ούτε ο δήμος, ούτε η αστυνομία, ούτε τα λεωφορεία, το μετρό και οι υποδομές. Πρέπει να υπάρξει συμφωνία όλων των εμπλεκόμενων σε ένα σχέδιο, το οποίο θα το προτείνουν οι ειδικοί και θα εφαρμοστεί από όλους δίχως την παραμικρή απόκλιση. Κι επειδή το κυκλοφοριακό δεν είναι στατικό, αλλά μεταβάλλεται, πρέπει το σχέδιο αυτό να επικαιροποιείται και να προσαρμόζεται. Αν κάποια στιγμή θέλουμε να αλλάξει και η νοοτροπία μετακινήσεων του κόσμου. Η οποία δεν επιβάλλεται, κατακτιέται. Πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν είναι τόσοι πολλοί που πρακτικά θα θυσίαζαν κάτι από τη βόλεψή τους για να λειτουργήσει καλύτερα η πόλη, ούτε βλέπω πολλούς να έχουν τη διάθεση να υποχωρήσουν από τις θέσεις τους για να προκύψει μια κοινωνική συμφωνία, αν όχι ομοφωνία, να αναζητείται η χρυσή τομή ή να λένε συγγνώμη κάναμε λάθος. Οπότε, πάμε κι όπου βγει...