Με αφορμή την συνέντευξη του Τζέφρι Σακς που έδωσε στην voria.gr και στον Αλέξανδρο Μητάκη, αναγκαίο είναι να διευκρινίσουμε τι είναι η μεσότητα του Αριστοτέλη, στην οποία αναφέρθηκε ο γνωστός οικονομολόγος και κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο Διδάκτορα της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
Ο καθηγητής Τζέφρι Σακς, ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους και εμπειρογνώμονες παγκοσμίως για την οικονομική ανάπτυξη, λησμόνησε να αναφέρει ότι ο Αριστοτέλης ήταν εναντίον και των δύο άκρων, ενώ ο Σακς θεωρεί κακό μόνον τον καπιταλισμό, στον οποίο έδωσε τον όρο "αγγλοσαξωνικό δόγμα" -στην ουσία πρόκειται για την "Περί προορισμού του ανθρώπου διδασκαλία" του Καλβίνου- λησμονώντας ότι εξ ίσου κακός είναι και ο κρατικισμός.
Λησμόνησε επίσης, ότι ο Αριστοτέλης μιλώντας για την κοινωνία, την θέλει συντιθέμενη από "φύσει συγγενείς" -και όχι πολυπολιτισμική-, όταν δε συμβαίνει αυτό τότε δημιουργείται "δίκαιόν τι", ακόμη και αν δεν υπάρχει κράτος - "μη κράτος είη". Προφανώς, ως ομοϊδεάτης του Γιάνη Βαρουφάκη, αυτά τα στοιχεία "δεν τα πρόσεξε".
Από την συνέντευξη στην voria.gr πληροφορήθηκαν οι αναγνώστες την σύσταση του κ. Σακς να ακολουθήσει ο κόσμος το "δόγμα" του Αριστοτέλη περί αρετής, η οποία επιτυγχάνεται δια της μεσότητας. Όπως είπε, το κυρίαρχο αγγλοσαξωνικό δόγμα στην οικονομία είναι του ατομικισμού και οδηγεί σε μεγάλο πλούτο και μεγάλη δύναμη, κάτι που οδηγεί στα άκρα, που κατά τον Αριστοτέλη είναι κακό.
Το πρόβλημα με τους Έλληνες είναι ότι λόγω της ανθελληνικής τακτικής του υπουργείου Παιδείας, από την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και εντεύθεν, με έξαρση του ανθελληνισμού κατά το τελευταίο διάστημα, είναι ότι όχι μόνο αυτό το "δόγμα" είναι άγνωστο στους Έλληνες, αλλά φοβάμαι πως από τον Αριστοτέλη, γνωστό είναι μόνο το όνομά του.
Βεβαίως, ο κ. Σακς κάνοντας λόγο για δόγμα, μάλλον σχηματικά το εννοεί, δεδομένου ότι ο Αριστοτέλης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί δογματικός, όταν διδάσκει πως μόλις φτάσεις σε ένα συμπέρασμα, μη σταματάς, αλλά συνέχισε να προσπαθείς να το βελτιώσεις ή και να το ανατρέψεις. Έτσι άλλωστε προχωρεί η επιστήμη, επειδή αν κάθε εφεύρεση εθεωρείτο δογματικώς ως η τελική, θα ήμασταν τώρα αιώνες πίσω. Κάθε τι που εφευρίσκεται είναι το τέλειο για την εποχή του, αλλά και η αρχή για να βελτιωθεί και να οδηγηθεί η επιστήμη σε ένα βήμα παραπέρα.
Κατά τον ίδιο τρόπο, θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως λάθος η προτροπή-διαπίστωση του Αριστοτέλη ότι η ίδια η αρετή αποτελεί μεσότητα [«Μεσότης τις άρα εστίν η αρετή»], καθ’ ην στιγμή ο Αριστοτέλης την αποκαλεί υπέρτατο αγαθό. Μεσότης όμως, είναι το μέσον, ο τρόπος για να φτάσεις στην αρετή. Κι αυτό δεν έχει εφαρμογή μόνον στην πορεία ενός ανθρώπου, αλλά και στην πολιτική, όπου δυστυχώς δεν επιλέγεται η μεσότητα, αλλά η ακρότητα.
Το νόημα της φράσης του Αριστοτέλη, είναι ότι η αρετή αποτελεί μεσότητα, όταν βρίσκεται στο μέσον μιας υπερβολής και μιας έλλειψης, που είναι τα άκρα, και πρέπει να αποφεύγονται. Στα Ηθικά Νικομάχεια παραθέτει μάλιστα και έναν κατάλογο, θα έλεγα, με την μορφή παραδειγμάτων.
Δηλαδή, όταν στο ένα άκρο βρίσκεται η υπερβολή, με τον άνθρωπο να σπαταλά περισσότερα χρήματα από αυτά που έχει στην κατοχή του, όπως έπραξε η ελληνική κοινωνία επί σειρά ετών, να ξοδεύει χρήματα που δεν προέρχονταν από την παραγωγική της δραστηριότητα, αλλά από δανεισμό, τότε αυτή η κατάσταση αποτελεί ακρότητα, λόγω της υπερβολής, και είναι σπατάλη.
Όταν αντιθέτως, ενώ διαθέτει χρήματα, τα κατακρατά, μη ξοδεύοντας ακόμη και για κάποιες άμεσες ανάγκες της καθημερινότητας, τότε ο άνθρωπος βρίσκεται στο άλλο άκρο, και πρόκειται για τσιγκουνιά.
Μεταξύ λοιπόν της υπερβολής -του σπάταλου- και της έλλειψης -του τσιγκούνη-, βρίσκεται ο οικονόμος. Αυτή είναι η κατάσταση της μεσότητας, που μπορεί να οδηγήσει στην αρετή, το υπέρτατο αγαθό.
Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα του ηρωισμού, όπου ο Αριστοτέλης αποκαλεί ήρωα αυτόν που βρίσκεται στην μεσότητα, μεταξύ του θρασύ -υπερβολή- και του δειλού -έλλειψη-.
Είναι φανερό πλέον, πως αυτό το "δόγμα" του Αριστοτέλη, θα έπρεπε σε μια κοινωνία με σωφροσύνη, που δεν την διαθέτει η σημερινή κοινωνία, να αποτελεί τον κώδικα συμπεριφοράς, οργανωμένη μακριά από την υπερβολή του ατομικισμού -του αγγλοσαξωνικού δόγματος, όπως είπε ο κ. Σακς- του νεοφιλελευθερισμού δηλαδή, και της έλλειψης ιδιωτικής πρωτοβουλίας, του κρατικισμού, τον οποίον υιοθετεί η σημερινή μαρξιστική κυβέρνηση.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι λαοί της Δύσης ευημερούσαν μεταπολεμικά, ακολουθώντας τις συμβουλές του Κέυνς, μέχρι που κατά το μισό της δεκαετίας του ’70 εμφανίστηκε η Σχολή του Σικάγο, με τον Φρίτμαν, που ανέτρεψε την δοκιμασμένη συνταγή -το κράτος να επεμβαίνει με δημόσια έργα, εκεί που δεν πάει η ιδιωτική πρωτοβουλία- και φέρνει την "οικονομία του χάους", την οποία πρεσβεύει ο Τζέφρι Σακς.