Μήνυμα ότι, παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες, η ελληνική κρίση δεν έχει τελειώσει και πως το ζήτημα του ελληνικού χρέους θα απασχολήσει ξανά στο μέλλον τις διαπραγματεύσεις Ελλάδας-Ευρωπαίων έστειλε μέσω της Voria.gr ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος, καθηγητής στο Columbia University και πλέον επίτιμος διδάκτωρ του τμήματος Οικονομικών του ΑΠΘ, Τζέφρι Σακς.
Ο κατά τους New York Times «σημαντικότερος οικονομολόγος στον κόσμο» γνωρίζει καλά τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, καθώς έχει διατελέσει σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου όταν ήταν πρωθυπουργός, και του Γιάννη Βαρουφάκη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, με αντικείμενο τις προτάσεις για ρύθμιση του ελληνικού χρέους.
Ο κ. Σακς χαρακτήρισε μικρόπνοη, ανεύθυνη και αντι-ελληνική την πολιτική που επέβαλαν οι ευρωπαίοι εταίροι - και κυρίως η Γερμανία - στις ελληνικές κυβερνήσεις, στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής. Εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον Γ.Παπανδρέου, τόνισε πως το σχέδιο του Γιάννη Βαρουφάκη ήταν στην σωστή κατεύθυνση και πως ο Αλέξης Τσίπρας «πήγε πάσο» μετά το δημοψήφισμα του 2015. Δήλωσε πεπεισμένος του ότι παρά τις διακηρύξεις περί τέλους των μνημονίων και της λιτότητας, οι περιοριστικές πολιτικές θα συνεχιστούν για δεκαετίες και πως το ζήτημα μη βιωσιμότητας του χρέους θα τεθεί ξανά επί τάπητος.
Συγκεκριμένα, για τoν Γιώργο Παπανδρέου είπε πως «τον θαυμάζω, είναι φίλος μου. Είχε την ατυχία να είναι πρωθυπουργός στην πιο έντονη φάση της ελληνικής και ευρωπαϊκής κρίσης. Η πολιτική που ακολουθούσε τότε η Ευρώπη ήταν κακή, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βιώσει ύφεση μεγαλύτερη από κάθε άλλη χώρα στη σύγχρονη ιστορία, κάτι που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην σκληρή στάση που τήρησαν οι ευρωπαίοι και κυρίως η Γερμανία».
Ερωτηθείς εάν η Ελλάδα θα έπρεπε να μπει εξ’ αρχής στο καθεστώς των μνημονίων, ο κ. Σακς είπε πως ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για τη χώρα να μην δεχθεί την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, καθώς «για μία χώρα όπως η Ελλάδα θα ήταν χειρότερο να σπάσει τους δεσμούς της με την Ευρώπη». Τόνισε ωστόσο, πως η Ευρώπη χρειάζεται κυβερνήσεις με κοινωνική ευαισθησία και μακρόπνοη σκέψη, «και όχι με το βλέμμα στο εσωτερικό. Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας η ευρωπαϊκή πολιτική ήταν ιδιαίτερα προβληματική. Οι Γερμανοί δεν διαπίστωσαν επακριβώς το μέγεθος της ελληνικής κρίσης, ενώ πολλοί από αυτούς είχαν υιοθετήσει μία αντι-ελληνική στάση, λέγοντας πως “για όλα φταίνε οι Έλληνες”. Αυτό είναι λυπηρό και ανεύθυνο. Θεωρώ ότι η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ως παράδειγμα για την Ιταλία και την Ισπανία, με τη λογική ότι “καλύτερα να κάνετε ό,τι σας λέμε, γιατί θα πάθετε και εσείς ό,τι παθαίνει η Ελλάδα”. Πρόκειται για μία στάση που είναι αποδεδειγμένα αποτυχημένη».
Ο κ. Σακς χαρακτήρισε καθαρή και σωστή τη στάση που τήρησε ο υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης Τσίπρα: «Ο Γιάννης Βαρουφάκης ήταν στον σωστό δρόμο. Όταν ο Τσίπρας έγινε πρωθυπουργός, ο Βαρουφάκης είπε στους Ευρωπαίους ότι υπάρχει μια νέα πολιτική κατάσταση και πως η νέα κυβέρνηση της Ελλάδας έχει λάβει εντολή από τον ελληνικό λαό να βρει μια καλύτερη λύση. Οι Γερμανοί του είπαν τότε ότι “δεν θα διαπραγματευθούμε μαζί σου, έχουμε ήδη μια συμφωνία με την προηγούμενη κυβέρνηση”. Ο κ. Βαρουφάκης τους απάντησε ότι ζούμε σε έναν δημοκρατικό κόσμο και “οι Έλληνες μας κάλεσαν να βρούμε μια καλύτερη προσέγγιση”, για να πάρει την απάντηση ότι “δεν μας ενδιαφέρει, θα σας κρατήσουμε στην ίδια συμφωνία”. Πρόκειται για ένα τεράστιο λάθος από τους Ευρωπαίους».
Ο γνωστός οικονομολόγος επεσήμανε ακόμη πως ο Αλέξης Τσίπρας θα έπρεπε να επιμείνει στην αρχική του θέση, ειδικά μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου. «Με το δημοψήφισμα ο λαός είπε ότι “θέλουμε διαφορετική συμφωνία”. Εύχομαι ο Τσίπρας να είχε την επιμονή και να επέστρεφε στις Βρυξέλλες λέγοντας ότι “αυτή είναι η δημοκρατία, η ΕΕ είναι χτισμένη πάνω στη δημοκρατία και τώρα θα κάνουμε κάτι διαφορετικό”. Αντίθετα, απέπεμψε τον Βαρουφάκη και “πήγε πάσο”».
Ο ίδιος δεν συμμερίζεται την άποψη ότι το δημοψήφισμα ήταν υπέρ ή κατά του ευρώ: «Το δημοψήφισμα ήταν ξεκάθαρο, ότι η Ελλάδα θα μείνει στο ευρώ. Αυτή είναι η σωστή προσέγγιση. Μόλις μπεις στο ευρώ τα προβλήματα δεν θα λυθούν εάν βγεις. Ο Σόιμπλε, βέβαια, ήθελε να σπρώξει την Ελλάδα εκτός ευρώ. Ήταν μία κακοήθης και ανεύθυνη στάση. Δεν συμφωνώ με ό,τι έκανε και θεωρώ ότι δεν παρείχε καλές υπηρεσίες στην Ευρώπη».
Ο κ. Σακς δεν θεωρεί βιώσιμη την πολιτική των πρωτογενών πλεονασμάτων, θεωρώντας πως το χρέος εξακολουθεί να μην είναι διαχειρίσιμο. «Το ελληνικό χρέος δεν μειώνεται, απλά ο λογαριασμός αναβάλλεται για το μέλλον. Δεν θα πάρει πολύ μέχρι όλοι να κατανοήσουν ότι ο λόγος χρέους ΑΕΠ είναι τεράστιος και ακόμη και στις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις παραμένει υπέρογκο. Δεν είμαστε στο τέλος της κρίσης. Θα επανέλθουμε ξανά στη διαφωνία ΔΝΤ-Ευρωπαίων. Το Ταμείο, παρότι έχει πολεμηθεί στην Ελλάδα, τήρησε επαγγελματική στάση στο θέμα του χρέους και ήταν στο πλευρό της χώρας στο συγκεκριμένο ζήτημα».
Ο ίδιος πρότεινε τη μείωση των επιτοκίων, ως μέσο διευθέτησης του ζητήματος. «Ένας από τους τεχνικούς τρόπους για τη διαχείριση του χρέους είναι να μειωθούν τα επιτόκια για 40 χρόνια κοντά στο μηδέν ή στο 0,5%. Αυτή ήταν η λύση που είχα προτείνει όταν ήμουν σύμβουλος της ελληνικής κυβέρνησης. Θα έκανε τη δουλειά και θεωρώ ότι μπορεί να την κάνει και στο μέλλον», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Επείγουσα η μεσότητα του Αριστοτέλη – Παρανοϊκός ο Τραμπ
Εξάλλου, κατά την ομιλία του στην τελετή αναγόρευσής του ως επίτιμου διδάκτορα στο τμήμα Οικονομικών του ΑΠΘ, ο κ. Σακς εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον Αριστοτέλη, υπογραμμίζοντας την επείγουσα, όπως τη χαρακτήρισε, ανάγκη να υιοθετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο το δόγμα του περί μεσότητας, ως τη μοναδική αρετή. Έθεσε σε σύγκριση το κυρίαρχο αγγλοσαξωνικό δόγμα της οικονομίας σήμερα (όπως έχει εκφραστεί από τους Σμιθ, Λοκ, Χιουμ, Μίλτον) με τις θέσεις του Αριστοτέλη, όπως εκφράστηκαν κυρίως στα “Ηθικά Νικομάχεια”, ένα έργο που κάλεσε όλους να διαβάσουν. «Η φιλοσοφία της σύγχρονης οικονομίας, όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία 200 χρόνια, θέτει ως στόχο τον πλούτο. Την ίδια ώρα, η πολιτική έχει ως στόχο την εξουσία. Ο Αριστοτέλης όμως μας λέει ότι το σημαντικότερο αγαθό δεν είναι ο πλούτος και η εξουσία, αλλά η ευδαιμονία των πολιτών. Έβλεπε τον άνθρωπο ως κοινωνικό ον, τονίζοντας ότι η κοινωνία είναι πάνω από όλα. Αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε», τόνισε.
Ο ίδιος άσκησε δριμεία επίθεση κατά του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, το οποίο χαρακτήρισε ψυχοπαθή και επικίνδυνο, τονίζοντας πως η πολιτική που ακολουθεί υπονομεύει τόσο την αμερικανική οικονομία όσο και την παγκόσμια, στο σημείο που επιδρά αρνητικά στην υιοθέτηση αειφόρων πολιτικών, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Επεσήμανε ακόμη πως θα πρέπει να βρεθεί ένας δημοκρατικός τρόπος για να περιοριστεί ο αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος, όπως τόνισε, είναι τελείως απρόβλεπτος. Εξέφρασε ακόμη την ελπίδα να μην προκαλέσει κάποια παγκόσμια κρίση, αν και, όπως είπε, είναι κάτι για το οποίο φοβάται.