του Γιώργου Δώρα
Η αναστάτωση στην καθαριότητα της Θεσσαλονίκης, που προκλήθηκε αυτή την εβδομάδα, εξαιτίας των κινητοποιήσεων των εργαζομένων στην καθαριότητα του δήμου, επανάφερε στη μνήμη των κατοίκων της πόλης ανάλογες στιγμές του παρελθόντος. Οι εικόνες με τους κάδους να ξεχειλίζουν σε πεζοδρόμια και δρόμους έχουν επαναληφθεί αρκετές φορές τα προηγούμενα 20 χρόνια, αφήνοντας πίσω τους άσχημη αίσθηση. Άλλωστε το ζήτημα της συλλογής των απορριμμάτων είναι το πρώτο που έρχεται στο μυαλό των πολιτών όταν σχολιάζουν τη δημοτική αρχή, ανεξαρτήτως εποχής και περιοχής. Όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη και όχι μόνο στην παρούσα συγκυρία. Επίσης, η καθαριότητα είναι το πρώτο θέμα για το οποίο βαθμολογείται ο κάθε δήμαρχος, αλλά και το σταθερό σημείο σύγκρισης όταν κάποιος Θεσσαλονικιός βρεθεί στην Αθήνα ή οποιαδήποτε άλλη πόλη του εσωτερικού ή του εξωτερικού.
Αυτή την πραγματικότητα, που άνετα μπορούμε να θεωρήσουμε ως δείγμα υπερευαισθησίας από την πλευρά των πολιτών, οι περισσότεροι εκ των οποίων, τουλάχιστον στη Θεσσαλονίκη, δεν βοηθούν με τη στάση και τη συμπεριφορά τους να λειτουργήσει καλύτερα το σύστημα αποκομιδής, τη γνωρίζουν καλά όσοι ασχολούνται ενεργά με την αυτοδιοίκηση. Τόσο οι δήμαρχοι όσο και οι κατά περίπτωση αντιπολιτεύσεις τους ρίχνουν πάντα βάρος στα θέματα της καθαριότητας, παρουσιάζοντας ο καθένας απόψεις που διαμορφώνονται από την οπτική που έχει στα πράγματα. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν κάποια αντικειμενικά δεδομένα, τα οποία αναδύονται σε κάθε κρίση που αφορά τα σκουπίδια της πόλης, τουλάχιστον στον δήμο Θεσσαλονίκης.
Σημειώστε:
Πρώτον, ο αριθμός των εργαζομένων. Σχεδόν πάντα υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στους επίσημα χρεωμένους στην υπηρεσία καθαριότητας και σε αυτούς που βγαίνουν στους δρόμους για να καθαρίσουν. Στην τρέχουσα συγκυρία, σύμφωνα με τον πρόεδρο των εργαζομένων στον δήμο Θεσσαλονίκης Κ. Φουντούκη, η διαφορά είναι κοντά στο 50%. Όπως λέει με την υπευθυνότητα της θέσης του, στα χαρτιά οι εργαζόμενοι στον τομέα καθαριότητας είναι γύρω στους 700 (ξεπερνούν τους 1.000 μαζί με τους διοικητικούς), αλλά στην καθημερινή μάχη ρίχνονται περίπου οι 350. Από τους υπόλοιπους, οι περισσότεροι απασχολούνται σε βοηθητικές εργασίες διότι έχουν πιστοποιηθεί με προβλήματα υγείας. Υπάρχουν ακόμη μερικές δεκαδές που αξιοποιούνται σε άλλα πόστα του δήμου, που θεωρούνται πιο... εύκολα. Αυτό το σχήμα, κάποιος να προσλαμβάνεται για την υπηρεσία καθαριότητας και τελικά να δουλεύει πίσω από ένα γραφείο, αποτελεί σταθερό μοτίβο στους δήμους –και στη Θεσσαλονίκη- ανέκαθεν. Σχεδόν από πάντα. Ενδεχομένως, μάλιστα, κάποιες από αυτές τις μετακινήσεις να είναι δικαιολογημένες με βάση τις ανάγκες, αλλά ο μεγάλος αριθμός τους μυρίζει... ρουσφέτι, πιο έντονα απ’ ό,τι ο Μητσοτάκης «μυρίζει» εκλογές σύντομα.
Δεύτερον, ο εξοπλισμός, τα Μέτρα Ατομικής Προστασίας, δεν είναι δυνατόν να λείπουν από τους εργαζομένους στο πόστο της καθαριότητας. Αντίθετα, πρέπει να υπάρχουν εκ των προτέρων, ώστε ούτε μία ημέρα κάποιος να μη βγει για συλλογή απορριμμάτων «γυμνός». Η προχθεσινή εικόνα στη Θεσσαλονίκη με εργαζομένους να μαζεύουν σκουπίδια μέσα στη βροχή φορώντας ως αδιάβροχα τις σακούλες απορριμμάτων του δήμου δεν τιμάει κανέναν. Και μπορεί μέχρι το τέλος του μήνα το πρόβλημα να έχει λυθεί και οι προμήθειες να έχουν γίνει –όπως διαβεβαιώνει ο αντιδήμαρχος καθαριότητας Κώστας Ιακώβου-, αλλά μάλλον κάτι πρέπει να γίνει ώστε οι συγκεκριμένες προμήθειες να είναι συνεχείς και όχι να γίνονται με διαγωνισμούς που κρατάνε χρόνια! Πρόκειται για είδη πρώτης ανάγκης για τη συγκεκριμένη δουλειά και «όποιος δεν καταλαβαίνει δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει». Είναι αδιανόητο η γραφειοκρατία του ελληνικού Δημοσίου να δημιουργεί τέτοια σοβαρά για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων προβλήματα. Η ΚΕΔΕ, οι νομικοί, οι δικαστικοί, οι νομοθέτες είναι υποχρεωμένοι να βρουν πρακτική λύση στο θέμα.
Τρίτον, η υλικοτεχνική υποδομή του τμήματος καθαριότητας μονίμως πάσχει. Πολλά απορριμματοφόρα είναι χαλασμένα ή αποσύρονται για συντήρηση που διαρκεί καιρό, οι κάδοι σε πολλές περιπτώσεις είναι ξεχαρβαλωμένοι, τα καλαθάκια λίγα και επίσης ξεχαρβαλωμένα σε αρκετές περιπτώσεις. Προφανώς για τους κάδους και τα καλαθάκια ευθύνονται κάποιοι πολίτες που ξεσπούν με μανία επάνω τους, αλλά ο δήμος οφείλει να λάβει αυτή την κατάσταση υπόψιν του. Είτε, λοιπόν, να προμηθεύεται περισσότερα απ’ όσα αριθμητικά χρειάζεται είτε να βρίσκει τους βάνδαλους και να τους τα χρεώνει.
Τέταρτον, για τη σωστή αποκομιδή των απορριμμάτων απαιτείται η συνεργασία των πολιτών, που εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι στη Θεσσαλονίκη δεν υφίσταται. Κατά κανόνα, είτε πρόκειται για νοικοκυριά είτε για εμπορικές επιχειρήσεις, οι Θεσσαλονικείς κατεβάζουν τα σκουπίδια όποτε τους βολεύει και όπως τους καπνίσει, ενώ συχνά διαμαρτύρονται αν οι κάδοι βρίσκονται κοντά στην πολυκατοικία ή την είσοδο του καταστήματός τους. Λες και μπορούν να πετούν στον αέρα ή να είναι θαμμένοι στη γη, ώστε και η δουλειά να γίνεται, αλλά και να μην... ενοχλούν.
Πέμπτον, η διοικητική διάρθρωση μάλλον είναι προβληματική. Η ύπαρξη ειδικού αντιδημάρχου Καθαριότητας και όχι –για παράδειγμα- διευθυντή και προϊσταμένου, δίνει το σήμα ότι το ζήτημα της αποκομιδής και της γενικότερης καθαριότητας είναι πολιτικό, ενώ σαφώς πρόκειται για κάτι υπηρεσιακό και τεχνοκρατικό. Εκτός κι αν υπάρχουν πολιτικά πρόσωπα στην αυτοδιοίκηση που επιλέγουν να μη μαζευτούν τα σκουπίδια και να μην καθαριστούν πεζοδρόμια και πάρκα.
Η Θεσσαλονίκη δεν είναι –και δεν ήταν ποτέ- η πιο καθαρή πόλη του πλανήτη ή της Ευρώπης. Ούτε καν της Ελλάδας. Ούτε βέβαια είναι –ή ήταν ποτέ- η πιο βρόμικη πόλη του πλανήτη, της Ευρώπης ή της Ελλάδας. Στο συγκεκριμένο πεδίο όμως καταγράφονται διαχρονικές αδυναμίες, που μόνο αυτοί που γνωρίζουν το αντικείμενο εκ των έσω μπορούν να μας πουν γιατί και πώς. Προφανώς ο ελλιπής αριθμός, η περιορισμένη εκπαίδευση και ο ανύπαρκτος εξοπλισμός των εργαζομένων είναι μία παράμετρος. Η αδιαφορία και η έλλειψη συνείδησης των πολιτών είναι μία δεύτερη παράμετρος. Από εκεί και πέρα οι ενασχολούμενοι με τα δημοτικά ας ψαχτούν επί του θέματος λίγο πιο σοβαρά και πολύ πιο εντατικά. Το θέμα των απορριμμάτων και της καθαριότητας είναι η νούμερο ένα χρέωση των πολιτών στην δημοτική αρχή. Χωρίς υπερβολή τα σκουπίδια στη Θεσσαλονίκη είναι σε θέση να ανεβοκατεβάσουν δημάρχους.
ΥΓ. Κάποια χρονιά, στη δεκαετία του 2000, οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα του δήμου Θεσσαλονίκης είχαν εμφανιστεί τις ημέρες των εγκαινίων της Διεθνούς Εκθέσεως με ομοιόμορφες στολές, στις οποίες κυριαρχούσε η πράσινη φόρμα. Ήταν τότε που ένας κοσμογυρισμένος δημοσιογράφος εξ Αθηνών είχε εντυπωσιαστεί και είχε γράψει ότι ένιωθε σα να έβλεπε εργαζομένους στην καθαριότητα του δήμου Παρισιού, όχι της Θεσσαλονίκης. Το θαύμα –όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα- κράτησε τρεις μέρες.