Το πρόβλημα της στάθμευσης στη Θεσσαλονίκη μετρά ήδη πολλές δεκαετίες. Στη διάρκεια των οποίων το πρόβλημα γιγαντώθηκε και λίγα έγιναν για την αντιμετώπισή του. Ένα πρόβλημα, που γνωρίζαμε πως θα υποθηκεύσει το μέλλον μας, αλλά το βάλαμε σε δεύτερη μοίρα, με αποτέλεσμα σήμερα να πνίγει όλη την πόλη.
Δεν θα προσπαθήσω να πείσω για τα αυτονόητα. Είναι γνωστό και δεδομένο ότι το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα χρειάζεται θέσεις στάθμευσης. Επίσης, δεν θέλω να μπω στον πειρασμό να πάρω θέση στη διαμάχη περί των χώρων στάθμευσης, ότι δηλαδή αφενός είναι επειγόντως αναγκαίοι, αφετέρου δεν πρέπει να γίνουν διότι προσελκύουν ακόμα περισσότερα ΙΧ στην περιοχή που δημιουργούνται.
Αυτά μπορεί να μην τα έχουν λύσει οι συγκοινωνιολόγοι, οι πολεοδόμοι και οι χωροτάκτες, αλλά τα έχει λύσει η ίδια η ζωή, η καθημερινότητα.
Η πολιτική της στάθμευσης πολύ απλά δεν υπήρξε στη Θεσσαλονίκη. Κι αν στην πορεία σχεδιάστηκε, δεν έγινε ποτέ πράξη.
Η πόλη, όλο το πολεοδομικό συγκρότημα, αναπτύχθηκε σχεδόν άναρχα. Οι παλιές οικοδομές, από τις οποίες είναι γεμάτη η περιοχή, δεν έχουν ούτε μία θέση στάθμευσης για το ΙΧ κάθε νοικοκυριού. Οι νεότερες αναγκαστικά δημιούργησαν θέσεις για τα μάτια του κόσμου και οι πιο πρόσφατες, ειδικά στις νεόδμητες περιοχές της Θεσσαλονίκης έχουν μια λογική κατασκευής, πιο ορθολογική (αναγκαστικά, λόγω νόμου).
Την εποχή που υπήρξε η έκρηξη στην αγορά αυτοκινήτων, η πόλη και οι αρμόδιοι δεν ανταποκρίθηκαν στις νέες ανάγκες. Όλοι αγοράζαμε ΙΧ, χωρίς να γνωρίζουμε πού θα το σταθμεύσουμε, στην περιοχή κατοικίας μας. Κι επειδή έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ασχολούμαι με αυτά τα ζητήματα ανατρέχω στο μακρινό παρελθόν, στη δεκαετία του 1990 και κυρίως στην πρώτη δεκαετία μετά το millennium, τότε που θυμάμαι κυριαρχούσε στα ρεπορτάζ μας το πρόβλημα της στάθμευσης, με κεντρικούς τίτλους για το χρόνο που απαιτείτο για να βρεις θέση στάθμευσης στην περιοχή κατοικίας σου στον κεντρικό δήμο (γράφαμε τότε μέχρι και μισή ώρα) ή για την απόσταση στην οποία στάθμευες το αυτοκίνητό σου σε σχέση με το σπίτι σου (γράφαμε τότε θυμάμαι στην Κασσάνδρου μέχρι και 600 μέτρα μακριά).
Όλα αυτά πλέον συνιστούν καθημερινότητα κι όχι είδηση. Το πρόβλημα μάς έπνιξε επειδή αφενός οι αρμόδιοι υπέκυψαν στις απαιτήσεις των εργολάβων και των ιδιοκτητών ακινήτων, αφετέρου δεν μπήκαν στη διαδικασία να προτεραιοποιήσουν τη στάθμευση έναντι άλλων παραμέτρων του κυκλοφοριακού, όπου επίσης δεν τα πήγαν και ιδιαίτερα καλά.
Θυμάμαι τις εκκλήσεις των ειδικών ότι πρέπει να ασχοληθούν οι έχοντες εξουσία (κυβερνητικοί και τοπικοί) με τη στάθμευση παρά την οδό. Δεν άκουσε δυστυχώς κανείς. Αποτέλεσμα τα διπλοσταθμευμένα να κάνουν πάρτι, οι παράνομες σταθμεύσεις να είναι ο κανόνας, ειδικά στις εμπορικές και επαγγελματικές περιοχές, και πεζοδρόμια, ράμπες, είσοδοι να είναι κατειλημμένα από ΙΧ.
Υπάρχουν μελέτες για τη Θεσσαλονίκη ως προς τη στάθμευση παρά την οδό. Έμειναν μελέτες. Το μόνο αξιομνημόνευτο που έγινε ήταν η ελεγχόμενη στάθμευση στον δήμο Θεσσαλονίκης. Ένα σχέδιο που απέδωσε έστω και λίγο, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και που δημιούργησε και νέα προβλήματα, εξαιτίας στρεβλώσεων. Η άλλη παρέμβαση ήταν τα «πασσαλάκια», με τα οποία παίζουν οι αρμόδιοι διαρκώς. Μια τα βάζουν, μια τα βγάζουν, μια μας κάνουν, μια δε μας κάνουν...
Επίσης, υπήρξε η έγκαιρη πρόβλεψη ότι με την αύξηση του αριθμού των ΙΧ θα επιδεινωθούν τα πράγματα εάν δεν προβλεφθεί ικανός αριθμός χώρων στάθμευσης σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα και ειδικά στον κεντρικό δήμο, όπου άλλωστε υπήρχε και υπάρχει το πιο έντονο κυκλοφοριακό. Έκτοτε έγιναν κάποιοι λίγοι για τον αριθμό των νέων ΙΧ χώροι, που δεν ήταν, δεν είναι και δε θα είναι ποτέ αρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες. Αν πριν από δυο και τρεις δεκαετίες χρειαζόμασταν 30 νέα πάρκινγκ, μόνο στον κεντρικό δήμο, σήμερα που κανένα από αυτά δεν έγινε αντιλαμβάνεται κάποιος πόσο επιδεινώθηκε το πρόβλημα. Στο διάστημα των δεκαετιών διαμορφώθηκαν κάποιοι χώροι στάθμευσης σε γειτονιές, ειδικά την προηγούμενη τετραετία, με τον αριθμό όμως των θέσεων να είναι πολύ μικρός σε σχέση με τις ανάγκες. Όπως και τα πάρκινγκ για δίκυκλα αυξήθηκαν στην προηγούμενη τετραετία και οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε ως προσπάθεια, αλλά κι αυτές δεν ανταποκρίνονται στα μεγέθη και τις ανάγκες.
Υπήρξε και η πρόβλεψη ότι θα χρειαστεί πολύ μεγάλη ενίσχυση της δύναμης της Τροχαίας και της Δημοτικής Αστυνομίας, ώστε να περιοριστεί η παράνομη στάθμευση. Ούτε αυτή έγινε. Κι όταν έγινε μερικώς και ανεπαρκώς ήταν αργά και δεν έγινε με την επίκληση του ζητήματος της στάθμευσης, αλλά με την επίκληση έκτακτων (και άρα προσωρινών) καταστάσεων, που επιδείνωναν περαιτέρω το πρόβλημα.
Όλη αυτή η αδυναμία της Πολιτείας να ανταποκριθεί εγκαίρως στα ζητήματα της στάθμευσης δημιούργησαν μια κουλτούρα παραβατικότητας στην τοπική κοινωνία. Μας φαίνεται πια εξοργιστικό το ροζ χαρτάκι στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου νύχτα Σαββάτου, πάνω στην Τσιμισκή. Προτιμούμε να μας χαράξουν το αυτοκίνητο, να το στριμώξουμε κάπου, να ξύσουμε τον διπλανό λιγάκι, να σταθούμε τυχεροί βρίσκοντας μια εσοχή για τα ταξί και τις φορτοεκφορτώσεις ή εκεί όπου απαγορεύεται η στάση και η στάθμευση, παρά να πληρώσουμε για να βάλουμε το αυτοκίνητο σε μια νόμιμη θέση στάθμευσης, σε ένα πάρκινγκ, δημόσιο ή ιδιωτικό, με χρέωση. Πείσαμε τους εαυτούς μας ή μας έπεισαν ότι το κόστος της νόμιμης στάθμευσης είναι περιττό. Μια επιπλέον επιβάρυνση, που δεν δεχόμαστε να την υποστούμε, επειδή οι αρμόδιοι δεν έκαναν τη δουλειά τους. Έχεις αυτοκίνητο επωμίζεσαι το κόστος της στάθμευσης. Όταν το λες νομίζουν οι περισσότεροι ότι μεταθέτεις την ευθύνη, από εκείνους που πραγματικά την έχουν, στους δοκιμαζόμενους και αθώους κατά τα άλλα πολίτες. Είναι η κουλτούρα που καλλιεργήθηκε στους πολίτες, μια νοοτροπία ριζωμένη πια βαθιά στην κοινωνία μας, την οποία αρνούμαστε να αποδεχτούμε ως στρεβλή, επειδή οι δικές μας υποχρεώσεις είναι... ήσσονος σημασίας έναντι των υποχρεώσεων των αρμοδίων απέναντί μας. Αντικοινωνική και γενικευμένη συμπεριφορά, η οποία όμως δικαιολογείται με επιχείρημα άλλοτε σοβαρό, άλλοτε αστείο. Δηλαδή, να το χρησιμοποιήσεις αυτό σε μια επείγουσα κατάσταση να το καταλάβω. Να το κάνεις καθημερινή συνήθειά σου, όχι.
Είναι σαν αυτή την αστειότητα, που κάποιοι αρνούνται να σταθμεύσουν το αυτοκίνητό τους εντός του πάρκινγκ εμπορικού κέντρου, πληρώνοντας ένα αντίτιμο 2,5 ευρώ, για να έχουν την άνεσή τους και το κεφάλι τους ήσυχο, να είναι νόμιμοι, και προτιμούν να το σταθμεύσουν παράνομα όπου βρουν σε δρόμους και χωράφια, γλιτώνοντας τα πολύτιμα ευρώ τους. Στο εμπορικό κέντρο, όπου θα δώσουν δεκάδες και εκατοντάδες ευρώ σε αγορές και την οικονομία θα την κάνουν στα 2,5 ευρώ... «Χαράτσι» άκουσα να το λένε. Μάλιστα. Μην πας. Επιλογή σου είναι. Αγόρασε από αλλού μέχρι να υποχρεώσεις το εμπορικό κέντρο να μηδενίσει το αντίτιμο της στάθμευσης.
Σήμερα, με την επίκληση της κατασκευής του Flyover και τη νέα επιδείνωση των κυκλοφοριακών συνθηκών, ζητούνται και πάλι πάρκινγκ. Θέσεις στάθμευσης όπου μπορούμε. Η νέα δημοτική αρχή ζητάει συγκεκριμένους χώρους, έστω προσωρινά, και καλά κάνει. Το πρόβλημα όμως είναι μόνιμο. Και οφείλουμε πια να το αντιμετωπίσουμε ως μια κρίσιμη παράμετρο για το κυκλοφοριακό (προφανώς όχι τη μόνη) σε σταθερή βάση. Να καλλιεργηθεί η συνείδηση σε όλους ότι δεν μπορείς πια να σταθμεύεις παράνομα διότι το κόστος της παράνομης στάθμευσης ξεπερνά κατά πολύ το κόστος της νόμιμης. Να γεμίσουν τα υφιστάμενα πάρκινγκ, οι διαθέσιμοι χώροι της ελεγχόμενης και μετά να δούμε ποιες είναι οι ανάγκες μας σε αριθμό θέσεων και που ακριβώς.
Σε ό,τι αφορά στα πάρκινγκ που ζητά η διοίκηση του δήμου να επισημάνω ότι τα περισσότερα αφορούν στους χώρους στάθμευσης που προβλέφθηκαν για το μετρό. Προβλέφθηκαν, αλλά οι αρμόδιοι τα... ξέχασαν στην πορεία. Κατά τα άλλα θα εφάρμοζαν τη μετεπιβίβαση και θα αποφόρτιζαν το κέντρο της πόλης από ΙΧ. Τα περιφερειακά πάρκινγκ και ο συνολικός σχεδιασμός ενίσχυσης του πρώτου μέσου μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς στην πόλη πέρασε κι αυτός σε δεύτερη μοίρα. Ας λειτουργήσει το μετρό και τα άλλα θα τα βρούμε... Δεν πάει έτσι. Οι χώροι στάθμευσης κοντά σε σταθμούς του μετρό είναι αναπόσπαστο στοιχείο του έργου. Έχει να κάνει με τη βιωσιμότητά του και τη βιωσιμότητα της πόλης.
Σχέδιο για τη στάθμευση στον κεντρικό δήμο υπάρχει. Χρειάζεται να επικαιροποιηθεί και να υλοποιηθεί. Όσο πηγαίνουμε με αποσπασματικές παρεμβάσεις, το πρόβλημα θα μεγαλώνει και η ζωή στην πόλη θα στερείται ποιότητας. Δεν είναι λύση η διατήρηση στην εντατική. Πρέπει να δοθούν λύσεις σοβαρές, για να αλλάξει και η νοοτροπία του κόσμου. Σε άλλη περίπτωση η κατάσταση θα χειροτερεύσει, ακόμα και με τη λειτουργία του μετρό. Ήδη σε πολλές περιοχές της Θεσσαλονίκης εκτός κέντρου το πρόβλημα είναι εκρηκτικό επίσης. Σε άλλους δήμους, οι οποίοι πριν από μερικά χρόνια δεν είχαν τέτοιου είδους ζητήματα και σήμερα χωρίς στρατηγική αντιμετώπισης και πρόνοιας, βιώνουν ζήτημα κυκλοφοριακό, ζητήματα στάθμευσης, ζητήματα λειτουργίας. Και η κοινωνία σε εκνευρισμό. Ο θυμωμένος πληθυσμός διαρκώς αυξάνεται. Ποιον ωφελεί αυτό; Το βλέπαμε, αλλά δεν το... παίξαμε.