Μέχρι και σε αναδιάταξη των εργαζομένων στην καθαριότητα του δήμου Θεσσαλονίκης έχει προχωρήσει η αρμόδια αντιδημαρχία, προκειμένου να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της συγκέντρωσης απορριμμάτων στους ανοιχτούς χώρους της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τη Νέα Παραλία, στην οποία μαζευόταν πολύς κόσμος για να πιεί να φάει και να διασκεδάσει με τον τρόπο του την περίοδο του καθολικού lockdown, σήμερα αντίστοιχες συγκεντρώσεις γίνονται τις νυχτερινές ώρες, μετά το κλείσιμο των χώρων εστίασης (μπαρ, ταβέρνες κ.λπ.), στις λιγοστές πλατείες της Θεσσαλονίκης.
Στην πλατεία Ναυαρίνου, στην πλατεία Δικαστηρίων –γύρω από την αρχαία αγορά- και στον χώρο πέριξ του Λευκού Πύργου στο κέντρο. Στο πάρκο της Κρήτης στα Ανατολικά. Στο Τριγώνιο στην Άνω Πόλη. Στον Άγιο Νικόλαο στην Ξηροκρήνη. Για να μιλήσουμε μόνο για το δήμο Θεσσαλονίκης. Ανάλογες εικόνες στην καλαμαριά, στον Εύοσμο, στη Σταυρούπολη. Παντού στο πολεοδομικό συγκρότημα πλατείες, πάρκα και ανοιχτοί χώροι συχνά τις πρώτες πρωινές ώρες μοιάζουν με χωματερές. Όταν λίγο πριν χαράξει ο ήλιος οι ξενύχτηδες αποσύρονται, εμφανίζεται η καθαριότητα του δήμου. Οι άνθρωποι που δουλειά τους είναι να καθαρίσουν με το φως της ημέρας τις αμαρτίες της νύχτας. Αυτοί που ξυπνούν αξημέρωτα για να διδάξουν πολιτισμό στους άλλους. Σε όσους –κυρίως νέους- επιλέγουν να παραμείνουν σε κοινόχρηστους χώρους μετά τις 12.30 τη νύχτα και να συνεχίσουν τη… ζωή τους πίνοντας και τρώγοντας, αλλά λόγω έλλειψης αγωγής δεν ενδιαφέρονται να πετάξουν τις άδειες συσκευασίες σε κάδους και καλαθάκια απορριμμάτων. Αφήνουν τα σκουπίδια τους σε πεζοδρόμια και στα πεζούλια.
Οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα να είναι υποχρεωμένοι να μαζεύουν από κάτω μπουκάλια μπύρας, ρετσίνας και άλλων ποτών, αλλά και χρησιμοποιημένες συσκευασίες πίτσας, σάντουιτς και άλλων φαστ φουντ. Ειδικά τα βράδια της Παρασκευής και του Σαββάτου η κατάσταση στους ανοιχτούς χώρους της πόλης καταγράφεται ως εξαιρετικά επιβαρυμένη, κάτι που πιστώνεται –ή χρεώνεται, αναλόγως πως το βλέπει κανείς- στον πολιτιστικό και κοινωνικό λογαριασμό της Θεσσαλονίκης.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, μία από τις πιο δυνατές ποιητικές και πνευματικές φωνές της Θεσσαλονίκης, που έφυγε από κοντά μας πρόσφατα, για τον 20ο αιώνα, το 1964 συμπεριέλαβε στην ποιητική του συλλογή «Το κορμί και το σαράκι» ένα τετράστιχο ποίημα:
«Καημένε Μακρυγιάννη να ’ξερες /
γιατί το τζάκισες το χέρι σου /
το τζάκισες για να χορεύουν σέικ /
τα κωλόπαιδα».
Πρόκειται για στίχους που κάποιοι μπορούν άνετα να χαρακτηρίσουν συντηρητικούς. Πάντα οι μεγαλύτεροι βλέπουν τους νεότερους με προκατάληψη. Θεωρούν τη δική τους –κατά κανόνα ξεπερασμένη- εποχή καλύτερη από αυτήν που βλέπουν ότι έρχεται. Επιμένουν στις αξίες που οι ίδιοι υιοθέτησαν από νωρίς, χωρίς συνήθως να πολυενδιαφέρονται –ίσως και να μην κατανοούν- τις εξελίξεις. Ο Έλβις Πρίσλεϋ και οι ροκεντρολίστες των 50’s σόκαραν την μεταπολεμική Αμερική με τον έντονο, σεξουαλικής απόχρωσης, ρυθμό τους. Το ίδιο και οι ρεμπέτες στη δεκαετία του 1930, όταν την ώρα που στο ελληνικό τραγούδι κυριαρχούσε το πνεύμα της οπερέτας και η συμπεριφορά «κυρία μου σας αγαπώ», προέβαλαν ως πρότυπα το μαναβάκι, το χασαπάκι, τη ζωντοχήρα και ως στέκι τον τεκέ. Και στις δύο περιπτώσεις γνωρίζουμε τη συνέχεια. Ο χρόνος απέδειξε ποια αντίληψη επικράτησε, ποια τέχνη άντεξε και ποια νοοτροπία επηρέασε τον ρου της ιστορίας.
Όλα αυτά συμβαίνουν και μάλλον είναι φυσιολογικά. Οι νέοι είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Ίσως δύο, τρία και περισσότερα. Αλλά η αγωγή και ειδικά τα θέματα τις καθαριότητας είναι μάλλον διαχρονικά ζητήματα. Έτσι η εικόνα στον περίβολο της Αρχαίας Αγοράς ή του ανάκτορου του Γαλερίου με «διακόσμηση» από κουτάκια μπίρας και συσκευασίες από πατατάκια μάλλον δεν τιμάει κανέναν. Χωρίς να εκφράζουν το σύνολο –προφανώς είναι λίγοι όσοι συμπεριφέρονται έτσι- τέτοιες πρακτικές δίνουν τον τόνο, είτε μας αρέσει, είτε δεν μας αρέσει. Όπως ακριβώς οι λεκτικές ακρότητες των οπαδών εξαφανίζουν από το προσκήνιο τους πολύ περισσότερους κόσμιους φιλάθλους, έτσι και η καφρίλα λίγων οργισμένων ξενύχτηδων, οι οποίοι επειδή λόγω πανδημία εκδιώχτηκαν από τα μπουντρούμια στα οποία συχνάζουν μετατρέπουν τις πλατείες σε χώρους κραιπάλης, είναι ικανή να καλύψει με τη μαυρίλα της την κανονική συμπεριφορά των πολλών.
Μόνο που το θέμα μας σήμερα δεν είναι όσοι πετάνε σκουπίδια στη μέση του δρόμου. Το θέμα μας είναι αυτοί που τα μαζεύουν. Για τους οποίους δε γράφονται πολλά, σχεδόν τίποτα. Κυκλοφορούν ανάμεσα μας με τα φωσφορίζοντα γιλέκα, τα χοντρά παπούτσια και το σακίδιο στους ώμους κι όμως παραμένουν αόρατοι. Περνάμε από δίπλα τους χωρίς –οι περισσότεροι- να τους χαρίσουμε ούτε μια ξέπνοη καλημέρα. Κι όμως τους χρωστάμε πολλά. Πολύ περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε. Ακόμη κι απ’ όσα μπορούμε να φανταστούμε…
ΥΓ. Στο ελληνικό τραγούδι η λέξη σκουπίδι ή σκουπίδια χρησιμοποιείται λίγο και πάντα μεταφορικά. Το 1989 ο αξέχαστος φίλος Σταμάτης Μεσημέρης περιέγραψε το κοινωνικό και πολιτικό μπάχαλο της εποχής με δυνατές εικόνες από το γήπεδο, τα κανάλια και τους δρόμους της πόλης στο τραγούδι «Ελλάς», που τραγούδησε ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Ο στίχος «τα σκουπίδια δίνουν πάρτι στα στενά» έκανε από την αρχή πολύ μεγάλη εντύπωση, όπως κι εκείνος που λέει «κι οι αφίσες φτύνουν μέλι με καρφιά». Δύο δυνατές εικόνες που είναι ταυτόχρονα ρεαλιστικές και μεταφορικές, στοιχείο έμπνευσης από την πλευρά του δημιουργού.
Ιδιαίτερα τα σκουπίδια –στην κυριολεξία- που… παρτάρουν –επίσης στην κυριολεξία- βρίσκονται αυτή την περίοδο σε δρόμους, πλατείες και παραλίες στη Θεσσαλονίκη και πιθανόν σε όλη την επικράτεια. Λίγα χρόνια μετά, το 1993, ο Λάκης με τα ψηλά ρεβέρ –κατά κόσμον Λάκης Παπαδόπουλος- κυκλοφόρησε ένα μεγάλο δίσκο με τίτλο «Σκουπίδι του σαββατοκύριακου».
Τέτοιο τραγούδι δεν υπάρχει μέσα, απλώς ένας στίχος που έγραψε η Sanny Μπαλτζή στο τραγούδι «Τίποτα δε μου μένει», με την πρωταγωνίστρια να οικτίρει τον εαυτό της ή κάτι τέτοιο. Το 2018 ο Μανόλης Φάμελος κυκλοφόρησε το τραγούδι «Η εποχή των σκουπιδιών», στο οποίο το σκηνικό… χωματερή αφορά την κοινωνία.